معرفی کتاب خدا در اندیشه انسان
کتاب خدا در اندیشه انسان، مشتمل بر پنج سخنرانی استاد شهید آیت‌الله مطهری در سال ۱۳۵۴ هجری شمسی است که در جمعی که بیشتر آنها را دانشجویان و قشر تحصیل‌کرده تشکیل می‌دادند، ایراد شده است. این مباحث درباره شناخت خدا و ریشه پیدایش فکر خدا در بشر با توجه به شبهات طرح شده از سوی دانشمندان ماتریالیست است که در ضمن آن به نقادی ذهن انسان نیز پرداخته شده است، به این صورت که ذهن انسان شبیه آینه است با این تفاوتها که اولاً خطایاب است، ثانیاً خودآگاه است و ثالثاً به درون اشیاء نفوذ می‌کند.
استاد در ادامه سخن به این موضوع می‌پردازند که خدا به دلیل نامحدود بودن در ذهن منعکس نمی‌شود و اساساً مواجه با ذهن انسان نیست. سپس نظریه تأثیر شرایط عینی و ذهنی در فکر انسان را مورد بررسی قرار داده، تابعیت مطلق اندیشه از این شرایط را رد می‌کنند. در پایان این مطلب مورد بحث قرار می‌گیرد که عالم هستی بدون یک حقیقت بی‌نیاز قابل توجیه نیست و از این طریق، وجود خداوند اثبات می‌شود.
مباحث این کتاب، بحث ممتازی در خداشناسی و برخی مسائل مرتبط با آن از نظر محتوا و سبک بیان است و برای علاقه‌مندان به معارف اسلامی مغتنم و دانش‌افزاست. این اثر استاد نیز همچون دیگر آثار آن شهید بزرگوار از غنای محتوا و سلاست بیان برخوردار می‌باشد و در انتشارات صدرا به نشر رسیده است.
فهرست مطالب
- مقدمه
- خدا در آینه اندیشه بشر
- تشبیه ذهن انسان به آینه
- شناخت خدا از راه تغیّر اشیاء جهان
- استدلال ابراهیمی
- شناخت فلسفی خدا از راه امکان و احتیاج
- شناخت خدا از راه نظم و توجه به هدف در طبیعت
- بررسی نظریه تأثیر شرایط عینی
- ادعای تابعیت مطلق اندیشه از شرایط عینی و ذهنی
- توضیح نظریه
- دو تفاوت نظریه حکمای اسلامی با این نظریه
- تلازم میان نفی انسان و نفی خدا
- تفاوت دوم
- مثال به کار علاّمه حلّی
- بی‌اعتباری همه فلسفه‌ها طبق این نظریه
- منشأ اعتقاد به خدا
- دوگونه نظریه
- اشتباه برخی مورخان دین
- علت رجوع بشر به امور ماوراء طبیعی
- دلیلی دیگر در ابطال نظریه جهل و ترس
- حکایتی از برخورد انفعالی در مواجهه با نظرات دیگران
- حکایتی دیگر
- نتیجه‌گیری
- جهان، بدون یک حقیقت بی‌نیاز
- موجود محدود یعنی موجود نیازمند
- آیا هرچه در عالم هستی است نیازمند است؟
- مثال به فرض زمین با نیروی جاذبه بی‌نهایت
- مثال به ضامنهای نامتناهی
- عالم هستی بدون حقیقتِ بی‌نیاز قابل توجیه نیست
- سخن حیرت‌آور راسل
- شناخت ناقص اروپا از فلسفه اسلامی
- مناط احتیاج به علت چیست؟
- پاسخ متکلمین
- پاسخ فلاسفه
- شناخت خدا از راه نقصها و کمالات
- آیا فکر انسان تابع شرایط عینی و ذهنی است؟
- ماتریالیستها اولین قربانی فلسفه خود
- امکان استقلال اندیشه در شرایط مختلف عینی و ذهنی
- مثال به علی علیه‌السلام
- شناخت خدا از راه نقصها و کمالات موجود در عالم
- نقص و کمال عرفی
- سه راه خداشناسی
- صفات ثبوتیه و صفات سلبیه
- اشاره‌ای به برهان نظم